Ankara toplumu kötü olan her şeyde “dış güçlerin saldırısı” biçimindeki komplolarla açıklamaya öyle alıştırdı ki; bir bankanın internet kurlarının teknik bir nedenle piyasa dışı kalması bile başka türlü açıklanamaz oldu.
Halkbank düşük kur ilan ederek birilerine çıkar sağlamış olamaz. Çok belli ki algoritmada, “piyasa fiyat süzgeçlerinde” bir hata meydana gelmiş.
Bankaların internet kurları uluslararası piyasada geçen kurlara endekslidir. Reuters ya da Bloomberg’de geçen kurlara ya da faizlerin kaynağı da “matching” denilen otomatik alım-satım brokerları, bankalar, yatırım şirketleridir.
Zaman zaman yanlış ya da hatalı kotasyonlar girilmiş olabilir. Eğer kendi internet sitesinde müşterilerine döviz alım-satım kuru ilan eden banka güvenlik algoritmasını iyi kurgulamamışsa bunu müşterilerine yansıtabilir. Ucuzdan satıp, pahalıdan da alabilir.
Türkiye’de piyasa açıkken hatalı kur geçmesi zor. Anında yeni kur ya da fiyat geçer. Hatalı kur, yanlış kotasyon çoğunlukla Türkiye’de piyasa kapalı iken, bu piyasaya uzak mali piyasa “dealer”ı, “trader”ı tarafından girilir. Bu hata hemen de fark edilmeyebilir.
Türkiye’de ise bankaların en zorlandığı zamanlar iç piyasanın kapalı olduğu zamanlardır. Hem piyasa fiyatlarına uzak kurların potansiyel olarak geçme olasılığına karşı, hem de sığ piyasa koşullarında yüksek dalgalanma olduğu için Türkiye’de bankalar geniş bir alış-satış kuru ilan ederler. Başka da çare yoktur. Bazen bunu bilmeyenler “banka bize dövizi çok yüksekten satmak istiyor” ya da “düşükten almak istiyor” diye yakınırlar.
İç piyasaların kapalı olduğunda; geceleri, hafta sonları, resmi tatillerde piyasalar kapalı olsa da uluslararası piyasalarda TL için kur ilanı yabancı kuruluşlarca durdurulmaz.
Piyasa sığ olsa da fiyat vardır. Ama içeride bankalar temkinli olmak için marjı açarlar, güvenlik algoritmaları koyarlar.
Örneğin piyasa açıkken en son dolar kuru 6.5 geçmiş iken diyelim ki gece yarısı 4.5 gibi bir kur girildi ise internette kur ilan eden bankanın kendi iç algoritması örneğin şöyle çalışmalıdır; “eğer uluslararası piyasa kaynağından gelen kur (faiz) en son iş gününde geçen kurdan yüzde 2 (ya da daha geniş bir marj) farklı ise alım-satımı durdur, kur ilan etme; 15 dakika bekle, sonra yeniden kaynağı kontrol edip fiyat yayımla”
Bu tür piyasa dışı fiyat, kur ya da faiz kotasyonu yerel piyasanın kapalı olduğu anlarda gelebilir. Bunun için de algoritmalar yazılır. Bunu birçok banka yapıyor.
Buradan “bizim bankalarımıza operasyon çekiliyor” saçmalığına gidilmez.
Halkbank’ın başına gelen de eğer “hacklenme” değilse olasılıkla böyle bir durum. Algoritma karışmış, çalışmamış ya da önceden öngörülmemiş bir fiyat geçtiğinde ne yapacağını bilememiş olabilir.
Ucuz döviz alanlara ne olur?
Banka bu işlemleri iptal eder; ısrar eden olursa olasılıkla “sebepsiz zenginleşme” davası ile karşılaşır.
Bir banka şubesinde yerde para bulsanız sonra biri çıkıp düşürdüğünü söyleyerek sizden talep etse ısrar mı edersiniz? Ötesi hırsızlığa girer.
Halkbank olayının en kötü tarafı şu; açıklamada “dış kaynaklı 3. parti yazılımdaki sistemsel ve operasyonel hata…” sözleri ile yapılması. Topu “dış kaynağa” atınca hata ortadan kalkıyor mu?
Hatadan çok öte hataya nasıl yaklaşıldığı, hatanın nasıl açıklandığı çok daha önemli.
Hatanın telafisi olur. Tüm işlemler geri alınır; hatayı yapan hesap verir.
Ama hatayı “dış güçlerle” açıklama sersemliği hepimize kalır.
Banka icinde para bulmakla,bankanin bangir bangir hicbir zorlama olmaksizin kendi iradesiyle ilan ettigi fiyattan doviz almak ayni degildir.o alim satim islemi hukuki olup,zarar mevcutsa sorumlu bankadadir.bunun icinde sigortalar mevcut zaten diye dusunuyorum.
Bir hukukçu olarak değerlendirmenize aynen katılıyorum.
başarılar
Banka sistemleri böyle bir hata yapmaz/yapamaz…
Algoritmalar yayınlanırken dahi kırk defa kontrolden geçiriliyor.
Bu işlemleri yapan gerçek/tüzel kişilerin daha önce de piyasalar kapali oldugu bu saat dilimleri arasında halkbnk. internet sitesine girip girmedikleri,islem yapip yapmadiklari açıklanırsa olay netlesecektir diye dusunuyorum.
CarrefourSA da bazı ürünlere 1 saatliğine %50 indirim yapar, ürünü alana ayıp demekle aynı şey bu. Halkbank da ticari kar yapan, para alıp, para satan bir kurum değil mi? Tabi ki de gıda alıp, gıda satan aynı Carrefour gibi. Banka dolara rekabet için %50 indirim yapmış gece 1 saatliğine resmen sisteminde fiyatlarını indirmli güncelleyip sunmuş ne var bunda? Alan mutlu, satan mutlu size ne? Ne ahlaksızlığı bu?
Alanlardan biride sensin galiba ne diyelim afiyetle yiyebilirsen ye.
Sucu dis kaynaga atmamislar. Dis kaynakli 3.parti yazilim derken ; ”Bankamiz bunyesinden degil disaridan baska bir sirketten kuru bildirme hizmetini aldik, sorun onlarda olustu ve bu yuzden etkilendik” demek istemisler. haberi dikkatli okuyup yorumlayin. Komik duruma dusmussunuz.
“demek istemişler” şahane….
Öncelikle Halkbank’ın ve de konuya yönelik açıklamada bulunan siyasilerin söylemlerinin yetersizliği, hatta basiretsizliği bir bankanın itibarını nasıl yoketmeye doğru yönelttiğinin farkına varmak lazım . Her toplumda olduğu gibi, bizim toplumumuzda da farklı seviyede bilgi ve açıdan yaklaşacak kişiler olacaktır.
Hatanın olma ihtimali olarak ise,bankanın model teyitleme işlemini zamanında doğru bir prosedür ile yerine getirmemesini düşünüyorum. Model Teyitleme : Bankalarının farklı amaçlarla ( risk yönetimi , fiyatlama , evet/hayır başlangıçlı karar verme döngüleri vb. ) kullandıkları modellerin belirli dönemlerle teyit edilmesi gerekir. Amerika’da model teyidinin yapılma işi, bankanın dışında 3.kişiler (kurum) tarafından yapılmasını öngören regülasyon vardır. Kanımca burada bu tip bir teyitleme işlemi gerekli özen ile yapılmamış / yaptırılamamıştır.
Saygılarımla,
Uğur Bey Halkbank ile ilgili yorumunuz spekülasyonları engellemek açısından bence bankadan yapılan açıklamalarından daha etkili oldu. Sizce söz konusu alımların, 1763 müşterinin 4.6 milyon dolarlık işleminin tümü veya çok büyük bir kısmı daha önceden verilmiş emirlerle gerçekleşmiş algoritmik işlemler midir? Ben dolar tutmama yönünde en üst düzeyde yapılan teşvik ve uyarılara rağmen bir Halkbank müşterisinin doları 3,72 olarak görüp de satın almaya kalkacağına çok ihtimal vermiyorum. Yani bir hata olabileceğini bunun bir şekilde haksız kazanç sağlama olarak yorumlanabileceğini düşünmemiş, bundan çekinmemiş olabilirler mi sizce?
elinize sağlık faydalı bir yazı olmuş hocam