Merkez Bankası bugün (5 Aralık 2019) 2020 Yılı Para ve Kur Politikası metnini açıkladı.
Bankanın kararlarının artık banka dışında Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde alındığını bilmeyen yok. Bu açıdan, “bu metni nasıl okumak lazım?” türü merakların yeri de kalmadı.
Bunun neden böyle olduğunu metin içinde kanıtlayan unsurlar var zaten.
Birincisi, bankanın para politikası kararlarını aldığı Para Politikası Kurulu toplantıları artık her ay yapılacak. 2018’de 10 olan bu sayı 2016’daki gibi 12’ye çıkarılıyor.
Bakın bunun kararını da kim vermiş, hatırlayalım?
6 Temmuz 2019’da görevden alındığı eski başkan Murat Çetinkaya’nın ardından, 10 Temmuz günü Cumhurbaşkanı Erdoğan epey verip veriştirmişti.
Hatırlayalım: “İşte mali istikrar diyoruz, finans noktasındaki atılacak adımlardaki kararlılık diyoruz. Bütün bunlarla en önemli adım tabi para politikası meselesi. Para politikası noktasında hep Para Politikası Kurulu toplandığı zaman “Acaba buradan bu defa ne çıkacak?” Bir diğer taraftan ayda bir toplanan Para Politikası Kurulu, beyefendinin zamanında biliyorsunuz senede 10 aya indirildi. Tabi bütün bunlar da niçin? Bunlar bize sorularak değil kendi kendine yapılmış şeyler. Bütün bunların yanında bir başka adım daha atıldı. Başkan yardımcılıkları yetmiyormuş gibi bir de genel direktörlükler adı altında direktörlükler oluşturuldu.”
İkincisi de Merkez Bankası 2020 yılında ikinci piyasadan satın aldığı devlet tahvili miktarını analitik bilanço büyüklüğünün azami yüzde 5’i olarak belirlemesi oldu. Geçmişte bilançoya endeksli bir alım yapılmıyordu.
Aralık başında Merkez Bankası analitik bilançosundaki varlıkların miktarı kabaca 630 milyar TL. Bunun yüzde 5’i de 31.5 milyar TL yapıyor. Yine aralık başında bankanın elinde tuttuğu devlet tahvil miktarı 18.7 milyar TL.
Bu tabloya göre bankanın 2020 yılı içinde 12.8 milyar TL’lik devlet tahvili alması gerekecek. Peki bu normal mi? Geçmiş yıllar eğilimine bakılırsa değil. Bankanın her türlü yolla Hazine’ye parasal destek vermesinin yollarına bakıldığı için, bu da Külliye’nin arzusunu yerine getirmek demek.
2010-2015 arası 8-9 milyar TL’de tutulan, 2016-17 ve 18’de 14-16 milyar TL’de olan devlet tahvili portföy limiti, 2019 için 18.9 milyar TL’ye çıkarılmıştı. Şimdi bu limit bugünkü bilanço verisiyle yüzde 66’lık artış getiriyor.
2019’da 18.9 milyar TL iken 2020’de 31.5 milyar TL’ye çıkarılması açıklamaya muhtaç. Hazine’nin 2020’deki borç geri ödemelerine parasal destek vermekten öteye bir somut gereklilik, likidite ihtiyacı yok başka çünkü.
Hazine Ekim ayında yayımladığı programda, 2019 yılını toplam 220.3 milyar TL’lik bir borç servisi, buna karşılık da 193.6 milyarlık iç borçlanma ile sonuçlandırma tahmini yapmıştı.
2020 yılında toplam 352 milyar TL’lik bir iç ve dış borç servisi yapacak. Buna karşılık Hazine, 299.6 milyar TL’lik iç borçlanma planlıyor.
Merkez Bankası, açıkladığı 2020 para programına göre; ikinci piyasadan yapacağı ilave 12.8 milyar TL’lik devlet tahvili ile Hazine’nin yapacağı iç borçlanmanın kabaca yüzde 4’üne müşteri olacak.
Bu hesabın, bugünkü bilanço büyüklüğüne dayalı olduğunu not edelim. Bankanın analitik bilanço büyüklüğü ağırlıkla döviz varlıklarına dayanıyor. Bu da, ileride zaman içinde döviz kurundaki yüzde 10’luk bir artışın, bugün 2020 sonu için hesapladığımız 31.5 milyar TL’lik portföy limitini kabaca 3 milyar TL daha büyütebileceği anlamına geliyor.
Merkez Bankası ne için yüklü devlet tahviline ihtiyaç duyar? “Tahvil piyasasına likidite sağlamak için” deseniz günlük en fazla 150 milyon TL’lik alımlarla likidite sağlanmaz.
Bankanın en çok ihtiyaç duyacağı zaman piyasadan likidite çekme ihtiyacı olduğu zaman. Görünür ufukta da böyle bir tablo yok. Çünkü banka hala bir taraftan repo yoluyla, diğer taraftan swap işlemleri ile 100 milyarı aşan bir likidite veriyor. Likidite fazlası olması için net döviz varlıklarının en az 25-30 milyar dolar artması gerekiyor. Yani bu kadar döviz satın alması. Bu da görünür gelecekte mümkün değil.
İşte böyle bir ihtiyaç yoksa yüzde 66 arttırılan tahvil portföyünün ardında, Külliye’nin “piyasaya para verin” kaygısı olmalı.
Merkez Bankası’nın “etinden ve sütünden” faydalanma çabasında son 1 yıllık sürede epey mesafe alan Külliye; bankanın kârını öne çekerek alma, ihtiyat akçesini Hazine kasasına atma, değerleme hesabındaki gerçekleşmemiş kârı “al takke-ver külah” yöntemlerle kâr-zarar hesabına aktarma işinden sonra şimdi de Merkez Bankası’na “miktar genişletmesi” yaptırıyor. Bu da “hikayenin sonuna” dair merakı artırıyor.
Uğur Gürses
