“Türkiye’nin son birkaç yılda Avrupa ülkeleri ile yaşadığı siyasi gerilim ve krizlerin finansman ve yatırım kanalına yansıması 2018’de iyice belirginleşti.”
Avrupa’nın iki önemli yatırım kuruluşunun 2018’de Türkiye’ye sağladıkları yatırım kredileri miktarı önceki yıla göre yüzde 32 azalarak toplamda 1 milyar 387 milyon Euro değerine geriledi.
Avrupa Birliği’nin yatırım organı olan Avrupa Yatırım Bankası (EIB) ile hisselerinin yüzde 50’den fazlası AB ülkelerine ait olan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın (EBRD) Türkiye’deki şirket ve bankalara sağladığı yatırım kredilerinin toplamı 2017 yılında 2 milyar Euro değerinin biraz üzerinde iken, 2018’de bu tutar toplamda 660 milyon Euro azaltıldı.
Böylece, Türkiye 2016 yılında her iki kuruluştan sağladığı toplam 4 milyar euroluk yatırım kredisi tutarına izleyen iki yılın, 2017 ve 2018’in toplamında bile ulaşamadı.
EBRD 2016 yılında 1.9 milyar, 2017 yılında ise 1.5 milyar Euro değerinde yatırım kredisi sağlarken, bu tutar 2018 yılında 1 milyar Euro değerine geriledi. EBRD’nin 2018’de sağladığı kredilerin üçte biri TL üzerinden sağlandı.
Avrupa Yatırım Bankası ise 2016 yılında Türkiye’deki şirket ve bankalara 2.1 milyar Euro yatırım kredisi sağlarken, 2017’de 507 milyon, 2018’de ise 386 milyon Euro seviyesinde kredi verdi.
Uzun vadeli bakışla Türkiye’deki yatırımcı şirket ve bu tür şirketlere kredi sağlayan bankalara yatırım finansmanı sağlayan Avrupalı kuruluşların Türkiye’ye tahsis ettikleri fonları azaltmaları dikkat çekiyor. Potansiyel nedenler arasında Türkiye’nin Avrupa değerlerinden uzaklaşması ve Avrupa Birliği ülkeleri ile politik düzlemde krizler yaşamaya başlaması ile derinleşen ekonomik krizin etkisi olduğu çok açık.
2017 yılında 16 Nisan tarihinde yeni anayasa için yapılan referandum öncesinde Türkiye ile başta Almanya ve Hollanda arasında derin bir siyasi kriz yaşanmıştı. Bu krizi takiben ekonomik ilişkiler de hasar görmüştü.
İşte bu kriz sonrasında EBRD ve EIB’nin Türkiye’ye olan yatırım kredisi tahsisatının yarı yarıya azaltıldığı gözlenmişti.
2018 verileri gösteriyor ki Türkiye’nin ABD ile de kriz yaşaması ve devamında ekonomik krizin derinleşmesi ile birlikte, iki büyük yatırım kuruluşu kanalından sağlanan krediler önceki yıla göre yeni bir kesinti ile üçte bir oranında düşürüldü.
EBRD ve EIB, Türkiye’deki önemli projelere kayda değer büyüklükte finansman sağlayan iki kuruluş. 90’lı yılların sonunda yapımına başlanan ama 10 yılı aşan bir gecikmeyle bitirilebilen Boğaz’ın altından iki yakaya raylı toplu taşıma projesi olan Marmaray bunlardan biri. Bu projenin yüzde 80’lik bölümünün Japon yatırım ajansı JICA ve Avrupa Yatırım Bankası (EIB) tarafından kabaca yarı yarıya sağlandığı biliniyor.
EIB’nin 2000 yılından bu yana Türkiye’ye sağladığı finansmanın büyüklüğü 28.9 milyar Euro.
EBRD ise şimdiye değin yüzde 96’sı özel kesime olmak üzere 283 adet projeye 11 milyar eurodan fazla finansman sağlamış. Hali hazırda ise 7 milyar euroluk bölümü cari proje olarak sürüyor.
EBRD’nin en son finansman sağlamak için gündeme aldığı proje ise 97.5 milyon euroluk İstanbul Metrosu’nun yeni etabı (11 duraklı Ümraniye-Ataşehir-Göztepe) ile Kadıköy-Kartal ve Üsküdar-Sancaktepe metro hatlarını Marmaray bağlantısının inşası.
İşin kara mizah tarafı; bir taraftan bu kuruluşların finansmanı ile yapılan alt yapı projeleri hayata geçerken, diğer taraftan bu kredilerle altyapı tesisi kuran Türkiye’deki siyasetçilerin meydanlarda krediyi sağlayan kuruluşların yönetiminde bulunan ülkelerin “bizi çekemediklerini” anlatması.
Uğur Gürses
