Ağustosta ABD ile yaşadığımız krizin ardından görülen mali çalkantıyı “dış güçlere” bağlayan siyasetçilerin söylemediği tam olarak şu: Bu kriz Rahip Brunson’dan önce de “geliyorum” diyordu.
Ödemeler Dengesi tablolarına bakan, geçen yılın aynı dönemi ile karşılaştıran biri bunu çok açık biçimde görebilir.
4 aylık Nisan-Temmuz dönemi Türkiye’de seçim kararı alınması ile Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçişi kapsayan bir dönem oldu.
Bu dönemdeki Türkiye’nin dış alemle fon akım ilişkisini gösteren ödemeler dengesi verileri ne diyor?
2018’in Nisan-Temmuz döneminde Türkiye 16.7 milyar dolar cari açık verirken, sadece 4.2 milyar dolarlık bir finansman sağlanabilmiş. Ancak 7.9 milyar dolarlık “bilinmeyen” giriş ya da sağlanan kaynakla rezerv azalışı 4.6 milyar olarak tutulabilmiş.
Sonuç şu 2017’deki “başabaş” dengeden çok uzaklaşılmış.
Ağustos ayında ise malum ABD ile Rahip Brunson krizi başgösterdi. Krizin faturası ağustos ödemeler dengesi verilerinde yer alıyor; cari açık yerine cari fazla verirken, finans hesabından 14.3 milyar dolarlık çıkış olmuş. Bunun 3.6 milyar doları net hatra noksanla karşılanırken, rezerv azalışı 8 milyar dolar.
Nisan-Ağustos olarak bakılırsa 14.1 milyar dolarlık açığa 10.1 milyar dolarlık finansman hesabı çıkışı eklenmiş; bunun 12.7 milyar doları rezervle karşılanırken, 11.5 milyar doları net hata ve noksan ile kapatılmış.
Son yıllardaki en sert ödemeler dengesi krizi bu.
Aşağıda 2018’in tabloları, onun da altında 2017’nin tabloları yer alıyor.
Karşılaştırma çok rahat biçimde yapılabiliyor; cari açık ve finansman hesabı sayılarına dikkat.
Cari açık kendi işaretini taşırken, finans hesabında girişler (-), çıkışlar (+) işaretli yer alıyor. Net hata noksan ve rezervler de kendi işaretinde.
Ödemeler Dengesi (milyon dolar)
Son 12 aylık toplam ise şöyle:
51 milyar dolarlık açığa sadece 10.8 milyar dolar finansman gelirken, 20 milyar dolar rezerv eritmişiz; kabaca 20 milyar dolar da bilinmeyen bir giriş ya da kaynakla kapatılmış.
“Bilinmeyen kaynak” yurtiçi yerleşiklerin yurtdışındaki mevduat hesaplarından yaptıkları ödemeler aslında.
Ağustos ayı tek başına “ani duruş” tablosu veriyor. (Finans hesabındaki + ters okunacak: Çıkış)
Ağustos’ta ne mi oldu?
- Cari açık yerine fazla verdik; bu ekonominin derin bir durgunluğa girdiğinin işareti. 2.6 milyar dolarlık cari fazlaya, 14.3 milyar dolarlık finansman çıkışı olmuş. Bu ödemeler dengesi tarihinde bir rekor.
- Bu durum, yani hem cari fazla verirken hem de finansman çıkışı en son Ekim 2003’te olmuş.
- En yakın durum; 2008 Lehman krizi tetiklendiğinde finansman çıkış başlamış, ama cari fazla verir duruma gelmemiştik. 2008-2009 arasında aylık ortalama 3 milyar dolar cari açık verirken, şubat 2009’da küresel krizin en dip noktasında cari açık 203 milyon dolara düşmüş, buna 1.5 milyar dolarlık finansman çıkışı eşlik etmişti. Mart ayında da 1 milyar dolarlık cari açığa 1.8 milyar dolarlık finansman çıkışı eşlik diyordu. Bu tabloda, 2009’un ilk çeyreğindeki ekonomik küçülme yüzde 14 olmuştu.
- Ağustos’taki 14.3 milyar dolarlık çıkışın; 1.8 milyar doları portföy çıkışı, 12.5 milyar dolarlık bölümü ise bankalardan çıkan finansman. Bu boyutta bir çıkış tarihsel seri içinde görülmemiş bir çıkış.
- Böylesine devasa bir çıkış, izleyebildiğim kaynaklardan edindiğim izlenime göre henüz yerine konulamadığı bir tarafa, az da olsa telafi edilmiş de değil.
- Bunun göstergesi de Merkez Bankası döviz rezervlerindeki değişim; Eylül sonunda Merkez Bankası altın ve döviz toplam rezervleri Ağustos sonuna göre 4 milyar dolar daha düşük.
- Eylül ayında da ödemeler dengesindeki kanamanın devam ettiği çok açık.
- Bir adım daha gidelim; 11 Ekim itibariyle Merkez Bankası rezervlerinin Eylül sonuna göre kabaca 1 milyar dolar daha düşük olduğunu hesaplıyorum.
- Geldiğimiz yer şu: Ağustos ayındaki şoktan sonra önlem almak yerine palyatif ve yasakçı adımlar geldi. Bu da kanamaya engel olamadı. Ağustos sonuna göre kabaca 5 milyar dolar daha düşük bir rezerv yapısı bize bunu söylüyor.
- Bu tablo, yılın son 5 ayında sert durgunluğa işaret ediyor.
Uğur Gürses
Hocam hükümetin attığı hem siyasi hem de Berat Albayrak’ın açıkladığı ekonomik programlar sonrası dovizde biraz gevşeme oldu acaba piyasa bunları olumlu algılayarak geçici olarak mı görüyor ve bu yüzden döviz geçici olarak mı düşüyor.Yoksa döviz kalıcı olarak yavaş yavaş düşüşe mi geçiyor.Tşkler hocam.
Hocam, net hata noksan kaleminin ne olduğuna dair en net açıklama yine sizden geldi. çok teşekkürler.
yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı mevduat hesaplarından yaptıkları ödemeler olarak açıklamışsınız.
Bir örnek vermek gerekirse, yerli bir firmanın sahibinin yurt içinde bir bankya yapacağı döviz kredisi ödemesi için, yurtdışı döviz hesaplarından gönderdiği bir ödeme mi mesela?
ithalat ödemesi de olabilir.
Hocam merhabalar,
Ağustos ayındaki bankaların bu 10 milyar dolarlık varlık edinimi aslında Merkez Bankası’nın zorunlu karşılıklarda 400 baz puan indirime gitmesinin sonucu değil mi?
Ağustos ayında zaten 11 milyar doların (veya dolar karşılığı altın) üzerinde likidite sağlanmıştı bankalara.
Anlayabildiğim kadarıyla yurtiçi yerleşiklerin döviz talebini, kuru arttırmayacak bir biçimde (en azından ilk 10 milyar dolara kadar) bir emniyet alanı oluşturmuş oluyor TCMB böylece.
Bu yüksek rakamın sebebi para politikası olabilir mi?
Saygılar, sevgiler…